Indeksowany CHF a denominowany CHF – podobieństwa i różnice
W latach 2003-2011 banki masowo udzielały konsumentom kredytów hipotecznych powiązanych z kursem waluty obcej (przede wszystkim była to waloryzacja frankiem szwajcarskim).
Udzielane kredyty nie były kredytami walutowymi (kredyt walutowy to kredyt, który jest określony w walucie obcej, w tejże walucie obcej jest wypłacony i spłacany), ponieważ ani banki nie dysponowały odpowiednimi depozytami CHF, ani Kredytobiorcy nie potrzebowali owej waluty obcej.
Udzielane kredyty były wypłacane i spłacane w złotych polskich.
Na polskim rynku finansowym funkcjonują dwa rodzaje kredytów waloryzowanych walutą franka szwajcarskiego: indeksowane i denominowane.
Kredyt indeksowany
Najczęściej występującym jest kredyt indeksowany. Był on udzielany, wypłacany i spłacany w złotych polskich. Jednak z uwagi na zawarcie w treści umowy kredytowej tzw. klauzuli indeksacyjnej, wysokość zadłużenia Kredytobiorcy oraz wysokość raty była ściśle uzależniona od kursu CHF, który był jednostronnie kształtowany przez bank (tzw. Tabela Kursów). Kredytobiorca dostawał kredyt w złotówkach, a wartość zadłużenia z chwilą wypłaty kredytu przeliczana była na CHF.
W istocie jest to kredyt złotówkowy, a CHF jest jedynie miernikiem wyznaczającym wysokość zadłużenia i wysokość raty spłacanej w złotych. W tym miejscu należy podkreślić, że przy kredytach powiązanych z miernikami wartości (np. kurs CHF, cena kwintala jęczmienia) mamy do czynienia z dwoma sytuacjami. Pierwszy to sposób wyliczenia zobowiązania przy udzieleniu kredytu i drugi przy spłacie tego kredytu.
Przykład sytuacji:
1. Małżeństwu zostaje udzielony kredyt na 200 000 zł na cele mieszkaniowe. Kurs franka szwajcarskiego wg NBP na chwile udzielenia kredytu wynosi: 4 zł. Bank natomiast stosuje swój własny kurs CHF, który wynosi: 3,75 zł, tak aby małżeństwo otrzymało więcej fikcyjnych CHF do spłaty. Małżeństwo i tak otrzyma 200 000 zł, jednak fikcyjna kwota kredytu we frankach szwajcarskich wyniesie: 53 333 CHF.
2. Przy spłacie tego kredytu bank również stosuje swój kurs CHF, który wynosi: 4,10 zł na dzień udzielenia kredytu, 53 333 CHF, po kursie 4,10 PLN/CHF x 53 333 CHF = 218 665,30 PLN.
Podsumowując, małżeństwo otrzymało 200 000 PLN. Zgodnie z umową nie mogą żądać wypłaty CHF, natomiast jeżeli chcieliby spłacić tego samego dnia kredyt, zapłaciliby aż o 18 665,30 PLN więcej!
Kredyt denominowany
Kredyt również udzielany, wypłacany i spłacany w złotych polskich. Jedyną różnicą jest fakt, iż kwota kredytu była wyrażana tylko i wyłącznie w CHF. Mechanizm indeksacji (przeliczania fikcyjnych CHF na PLN) był taki sam, ale wynikał on z konstrukcji postanowień całej umowy, a nie jak w przypadku kredytu indeksowanego, wskazanych wprost klauzul indeksacyjnych.
Przykład sytuacji:
1. Małżeństwu zostaje udzielony kredyt na 53 333 CHF na cele mieszkaniowe. Jednak bank w umowie nie przewiduje wypłaty CHF. Tak samo jak w kredycie indeksowanym kurs franka szwajcarskiego wg NBP na chwile udzielenia kredytu wynosi: 4 zł. Bank natomiast stosuje swój własny kurs CHF, który wynosi: 3,75 zł, tak aby małżeństwo otrzymało więcej fikcyjnych CHF do spłaty. Jeżeli bank zastosowałby kurs NBP kwota kredytu wynosiłaby: 50 000 CHF. Małżeństwo i tak otrzyma 200 000 zł, jednak fikcyjna (niestanowiąca zobowiązania banku) kwota kredytu we frankach szwajcarskich wyniesie: 53 333 CHF.
2. Druga cześć wygląda natomiast tak samo jak przy kredycie indeksowanym. Przy spłacie tego kredytu bank również stosuje swój kurs CHF, który wynosi: 4,10 zł na dzień udzielenia kredytu, 53 333 CHF, po kursie 4,10 PLN/CHF x 53 333 CHF = 218 665,30 PLN.
Podsumowując, małżeństwo otrzymało 200 000 PLN. Zgodnie z umową nie mogą żądać wypłaty CHF, natomiast jeżeli chcieliby spłacić kredyt tego samego dnia, zapłaciliby również o 18 665,30 PLN więcej!
Główna różnica:
Polega na konstrukcji umowy i mechanizmie indeksacji. W przypadku kredytu indeksowanego mechanizmem jest klauzula indeksacyjna, która jest widoczna wprost i może być z łatwością wykreślona przez sąd. Wystarczy wyeliminować zapis o indeksacji i mamy kredyt walutowy w PLN, przy zachowaniu korzystnego oprocentowania najczęściej opartego o LIBOR.
Natomiast przy kredycie denominowanym mechanizm indeksacji wynika z treści całej umowy, a nie z jednego postanowienia. Kolokwialnie mówiąc, należałoby wykreślić całą umowę – tzn. unieważnić ją w całości. Z uwagi na powyższe, Kredytobiorca nie może skutecznie dochodzić wykreślenia klauzuli indeksacyjnej z uwagi na kształt umowy.
W przypadku kredytu denominowanego Kredytobiorca może żądać tylko całkowitego jego unieważnienia w oparciu o przepisy art. 69 Prawa bankowego w związku z art. 58 Kodeksu cywilnego w związku z art. 385(1) Kodeksu cywilnego.
Poniżej przedstawiamy przykładowe niedozwolone postanowienia umowne, tak aby ułatwić Państwu identyfikację rodzaju zawartej umowy:
Kredyt indeksowany (Bank Millennium S.A.):
1. Niedozwolona klauzula indeksacyjna dotycząca wypłaty kredytu (§ 2 ust. 2):
„Kredyt jest indeksowany do CHF, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku Millennium S.A. w dniu uruchomienia kredytu lub transzy (…).”
2. Niedozwolona klauzula indeksacyjna dotycząca spłaty kredytu:
„Kredytobiorca zobowiązuje się spłacić kwotę kredytu w CHF ustaloną zgodnie z § 2 w złotych polskich, z zastosowaniem kursu sprzedaży CHF obowiązującego w dniu płatności raty kredytu, zgodnie z Tabelą Kursów Walut Obcych Banku Millennium S.A.”
Kredyt denominowany (Bank PKO BP S.A.):
1. Niedozwolona klauzula waloryzacyjna dotycząca wypłaty kredytu (§ 5 ust. 3 w zw. z § 5 ust. 4):
„Kredyt jest wypłacany: (…) w walucie polskiej na finansowanie zobowiązań w kraju. W tym wypadku, stosuje się kurs kupna dla dewiz (aktualna Tabela kursów) obowiązujący w PKO BP S.A. w dniu realizacji zlecenia płatniczego.”
Często postanowienie to znajduję się w § 4 umowy złożonej z części ogólnej umowy.
2. Niedozwolona klauzula waloryzacyjna dotycząca spłaty kredytu:
„Potrącanie środków z rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego w walucie polskiej następuje w wysokości stanowiącej równowartość kwoty kredytu lub raty w walucie wymienialnej
Powyższe przykłady klauzul abuzywnych powtarzają się w niemal każdej umowie kredytowej w bardziej lub mniej zbliżonej formie. Jeżeli znajdą Państwo w treści umowy postanowienia dotyczące wypłaty lub spłaty kredytu, z którego wynika iż kurs CHF oparty jest tzw. tabelę kursową banku (brak odniesienia do średniego kursu Narodowego Banku Polskiego), bezsprzecznie można stwierdzić, iż jest to postanowienie niedozwolone i zostało wpisane do Rejestru Klauzul Niedozwolonych.
Więcej informacji znajdą Państwo w zakładce kontakt pod wskazanymi numerami telefonu oraz adresem mailowym.